Trong những năm gần đây, với sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin, khi có kết nối Internet trên toàn cầu và nhất là sau khi điện thoại thông minh hay máy tính bảng được chế tạo, việc sử dụng mạng xã hội (Facebook, Instagram, Viber, Zalo, Skype, Whatsapp, Youtube, Linked, Twitter… ) đã không còn xa lạ với hầu hết người dùng, kể cả trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn tuổi. Nắm bắt xu thế của thời đại, nhiều người khuyết tật (NKT) đã biết tận dụng, khai thác những tiện ích của mạng xã hội để phục vụ cho tiến trình hòa nhập của mình. Mạng xã hội không chỉ tạo cơ hội cho NKT giao lưu, học tập, tìm kiếm việc làm mà còn góp phần nâng cao chất lượng sống của NKT.

Mạng xã hội và những tiện ích

Mạng xã hội (tiếng Anh: Social Network) là dịch vụ nối kết các thành viên cùng sở thích trên Internet với nhiều mục đích khác nhau không phân biệt không gian và thời gian. Mạng xã hội có 2 đặc trưng cơ bản: đó là sự tham gia trực tiếp của nhiều cá nhân (hoặc tổ chức, doanh nghiệp - nhưng vai trò như các cá nhân) và là một website mở, nội dung được xây dựng hoàn toàn bởi các thành viên tham gia. Bất kì một website nào mang tính chất cộng đồng, xây dựng nhằm mục tiêu thu hút người sử dụng internet tham gia dựa trên 1 đặc điểm về sở thích nào đó.... cũng đều là mạng xã hội.

Một buổi offline của NKT sử dụng mạng xã hội

Tại Việt Nam, có các mạng xã hội điển hình có thể kể đến như Y!360, Windows Live Space, Twitter, Facebook, Youtube, Zalo, Virber... có nhiều tính năng như nhắn tin, trò chuyện trực tuyến, thư điện tử, phim ảnh, chia sẻ tài liệu, nhật ký trực tuyến (blog), xã luận... đã góp phần đổi mới hoàn toàn cách con người liên kết với nhau và trở thành một phần tất yếu trong cuộc sống của hàng trăm triệu thành viên khắp thế giới. Các dịch vụ này có nhiều phương cách để các thành viên tìm kiếm bạn bè, đối tác: dựa theo group (cùng học một trường, cùng một thành phố…), dựa trên thông tin cá nhân (như địa chỉ e-mail), hoặc dựa trên sở thích cá nhân (như thể thao, phim ảnh, sách báo, hoặc ca nhạc…), lĩnh vực quan tâm (kinh doanh, mua bán...).

Mạng xã hội hiện nay được rất nhiều người sử dụng bởi sự tiện ích và khả năng kết nối mọi người lại với nhau, rút ngắn mọi khoảng cách địa lý. Thống kê mới nhất, ở Việt Nam có khoảng 30 triệu người sử dụng Facebook, trong đó có tới 3/4 trong số này có độ tuổi từ 18 -34. Khai thác triệt để những tiện ích của mạng xã hội sẽ giúp cho cuộc sống của con người trở nên dễ dàng hơn, đặc biệt với NKT - vốn bị hạn chế nhiều về khả năng di chuyển.

Mạng xã hội cũng như một “thế giới thực” trên mạng nơi có những mối quan hệ khác nhau, nơi có thể trò chuyện với bạn bè, đăng những tâm sự hay nỗi niềm lên để mọi người cùng đọc và sẽ được cộng đồng tương tác chia sẻ. Mọi người cũng có thể sử dụng mạng xã hội để cập nhật tin tức, những người nhạy bén trong kinh doanh biết khai thác mạng xã hội vào mục đích kinh doanh và thực tế cho thấy nó hết sức hiệu quả.

Tiện ích của mạng xã hội đối với NKT

Đối với NKT, vì tình trạng khuyết tật của mình mà có nhiều người không thể thường xuyên ra ngoài, cập nhật hay đơn giản là tiếp cận thông tin trực tiếp từ xã hội. Nhưng với mạng xã hội, chỉ ở nhà thôi họ cũng có thể nắm bắt được diễn biến các hoạt động bên ngoài thông qua những chia sẻ của bạn bè, người quen, những mối liên kết trên mạng internet. Với các tính năng của mình, mạng xã hội cũng khắc phục những rào cản trong giao tiếp thông thường của NKT khi tiếp cận thông tin. Bởi ở đó, NKT có thể tìm thấy các bài viết bằng chữ in, những video được phiên dịch bằng ngôn ngữ ký hiệu có thể tiếp cận được với người khiếm thính, có file âm thanh, phần mềm đọc thành tiếng các thông tin tiếp cận với người khiếm thị… Thông qua mạng xã hội, NKT có thể kết nối với nhau không phân biệt khoảng cách xa gần. Trên facebook thời gian gần đây, các hội, nhóm của NKT Việt Nam được thiết lập với nhiều hình thức khác nhau, cùng nhau chia sẻ những vấn đề mà cộng đồng NKT quan tâm như: Tình yêu, việc làm, học tập, lập nghiệp, giao lưu, kết bạn….

Cùng với công nghệ thông tin, sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội đã giúp cải thiện chất lượng và tốc độ của báo chí và dịch vụ công. Do tính năng cập nhật và lan rộng nhanh của mạng xã hội mà các cơ quan báo chí và thông tin đại chúng đang tích cực đăng tải cùng một lúc trên báo giấy, trên báo điện tử và trang mạng của mình để theo kịp xu thế của thời đại và giữ số lượng độc giả của mình. Các cơ quan pháp luật hay dịch vụ công cũng đang dần sử dụng mạng xã hội để cập nhật những tin tức và quy định mới của mình hoặc lắng nghe ý kiến phê bình góp ý của người dân nhằm giúp giảm thiểu sự quan liêu, phức tạp hay sai sót trong dịch vụ công, để tiến tới một bộ máy hành chính công thông minh và giản tiện hơn). Đây là cơ hội để NKT có thể tiếp cận và mở rộng, nâng cao kiến thức, hiểu biết của mình, tự tin hơn trong giao tiếp, kết nối cộng đồng.

Mạng xã hội là lớp học trực tuyến giúp NKT tham gia vào những cộng đồng nào đó mà trước nay họ chỉ dám mơ ước. Nhờ tham gia mạng xã hội, NKT có thể tham khảo, tự học thêm về ngoại ngữ, tin học, kỹ năng sống mà không cần đến lớp hay đóng lệ phí – điều này tương đối phù hợp với điều kiện và khả năng của NKT. Chính nhờ tham gia cộng đồng mạng này, NKT đang ngày càng trở nên hoàn thiện hơn với những kỹ năng cơ bản cần thiết trong cuộc sống hiện đại.

Đặc biệt, với sự tham gia đông đảo của mọi thành phần, lứa tuổi trong xã hội, mạng xã hội trở thành một phương tiện để kinh doanh, quảng bá miễn phí các sản phẩm của NKT, là nơi NKT trao đổi, tìm kiếm thông tin về học nghề, việc làm… khá hữu ích. Nhờ vào tốc độ truyền hình ảnh và thông tin qua Twitter, Zalo, Viber hay Facebook, NKT chỉ cần tạo một trang miễn phí, mời gia đình, bạn bè tham gia và ghé thăm online là bạn đã có thể thường xuyên cập nhật và quảng cáo các sản phẩm của mình và chăm sóc khách hàng qua mạng. Cách làm này vừa tiết kiệm chi phí vừa giúp mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm của NKT không bị bó hẹp trong một phạm vi nào đó mà có thể vươn ra cả thị trường nước ngoài một khi đảm bảo mẫu mã, chất lượng.

Sản phẩm của NKT được bán trên trang mạng xã hội facebook

Ngoài ra, NKT cũng có thể sử dụng mạng xã hội để giải trí (nghe nhạc, xem phim…), thể hiện niềm đam mê và thể hiện tài năng (hội họa, văn học, may mặc, thủ công mỹ nghệ…). Qua các bài viết trên mạng xã hội, tài năng của NKT được nhiều người biết đến, phát hiện và được khuyến khích phát triển (Từ những bài viết đăng trên mạng xã hội, nhiều NKT đã được phát hiện tài năng, được đầu tư để xuất bản sách, truyện, tập thơ…).

Có thể nói, đối với NKT mạng xã hội đã tạo ra một thời đại mới, thời đại của tự do công bằng và bình đẳng về cơ hội. Nếu khai thác tốt mạng xã hội, NKT có thể tạo ra cơ hội rộng mở để tham gia hòa nhập xã hội. Tuy nhiên, làm thế nào để khai thác tốt, không lạm dụng mạng xã hội, cũng không để mạng xã hội ảnh hưởng quá nhiều đến cuộc sống của mình, NKT cũng cần phải có các kỹ năng, sự thông minh và nhạy cảm nhất định.

Một số kỹ năng sử dụng mạng xã hội cho NKT

Chúng ta không thể phủ nhận những lợi ích mà mạng xã hội đã mang đến cho con người nói chung, NKT nói riêng như giúp ích cho công việc, cho việc tìm kiếm thông tin, thiết lập các mối quan hệ cá nhân hay giải trí… Tuy nhiên, nó cũng chứa đựng nhiều nguy cơ, rủi ro tiềm ẩn có thể ảnh hưởng xấu tới công việc, mối quan hệ cá nhân và cuộc sống của người sử dụng. Mạng xã hội, bản chất của nó chưa bao giờ là xấu. Thế nhưng, qua tay người dùng, mỗi tài khoản mang một sắc màu, cá tính khác nhau. Khai thác và sử dụng mạng xã hội như thế nào để nó thực sự là công cụ hữu ích và làm cho con người nâng tầm về văn hóa là điều cần thiết.

Đối với NKT, điều đầu tiên và quan trọng là phải lựa chọn được một mạng xã hội phù hợp. Giữa hàng chục, thậm chí hàng trăm mạng xã hội phát triển ngày nay, việc lựa chọn một mạng phù hợp với nhu cầu của người sử dụng là thực sự cần thiết. Ví dụ như facebook được sử dụng dễ dàng để cập nhật danh sách bạn bè, biết những thông tin mới nhất về sản phẩm, tin tức hấp dẫn, đây cũng là công cụ giúp NKT tiếp cận và gửi thông tin đến những người mà họ không bao giờ có cơ hội tiếp cận theo những cách khác…

Một hoạt động của NKT được anh Trần Quang Dũng, Chủ tịch Hội NKT tỉnh Hà Nam chia sẻ trên mạng xã hội

Khi sử dụng mạng xã hội, người dùng cần đặc biệt lưu ý đến vấn đề bảo mật thông tin cá nhân và thiết lập quyền riêng tư. Mạng xã hội rất phức tạp, do vậy NKT cần cân nhắc kỹ trước khi chia sẻ những thông tin như nơi ở, địa chỉ thư điện tử, tài khoản… trên hồ sơ cá nhân và với những người chưa quen biết, khi chia sẻ thông tin mình tiếp nhận đảm bảo không vi phạm những điều pháp luật ngăn cấm. Sử dụng mật khẩu có độ bảo mật cao và cần cân nhắc kỹ trước khi đăng bài. Trong môi trường trực tuyến, tuy là thế giới ảo, nhưng đều là diến biến giữa những con người thực, do vậy người dùng cần luôn cư xử tốt trong môi trường trực tuyến và đối xử với người khác theo cách mà bạn muốn được mọi người đối xử. Hãy là một “công dân mạng xã hội” tốt, sống cởi mở nhưng đừng chia sẻ quá nhiều thứ.

Và điều hết sức quan trọng đối với NKT khi sử dụng mạng xã hội, nhất là các nội dung về vấn đề việc làm, kinh nghiệm, sản phẩm của NKT cần đảm bảo thông tin chính xác, trung thực. Đây là cách thể hiện uy tín, hình ảnh và vị thế của NKT cũng là cách để sản phẩm của NKT đến gần hơn với cộng đồng sử dụng mạng xã hội, góp phần tạo thêm thu nhập cho NKT.  

Nguồn: Tạp chí Người bảo trợ