Trải qua 19 năm hoạt động, Trung tâm đã khẳng định được vị trí, vai trò trong việc cung cấp các dịch vụ TGPL, góp phần nâng cao ý thức, hiểu biết, chấp hành pháp luật, đặc biệt là các chương trình TGPL miễn phí nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho NKT.

TGPL hướng về cơ sở

Ngay từ những ngày đầu thành lập, Trung tâm TGPL tỉnh Ninh Bình luôn bám sát nội dung các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của Bộ Tư pháp, Cục TGPL, chủ động, kịp thời xây dựng chương trình, triển khai các hoạt động TGPL, hiệu quả, hàng năm triển khai hoạt động TGPL lưu động theo định kỳ và dự kiến cụ thể số cuộc TGPL tại cơ sở trên địa bàn các huyện, thành phố trong tỉnh.

Qua đó, Trung tâm đã thực hiện tư vấn pháp luật và TGPL miễn phí cho hơn 9000 trường hợp, chủ yếu thuộc các lĩnh vực hình sự, dân sự, hôn nhân gia đình, đất đai, chính sách, hành chính và lĩnh vực pháp luật khác; cử trợ giúp viên pháp lý và luật sư là cộng tác viên tham gia tố tụng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho gần 700 đối tượng chủ yếu thuộc lĩnh vực pháp luật hình sự.

Trợ giúp pháp lý cho nhân dân tại cơ sở

Hoạt động TGPL hướng về cơ sở được Trung tâm đặc biệt chú trọng thực hiện bằng việc phối hợp với các Hội Luật gia, Phụ nữ, Nông dân, Cựu chiến binh, Sở LĐ-TB&XH và các huyện tổ chức được trên 600 cuộc TGPL lưu động tại các xã, phường, thị trấn, thực hiện tư vấn pháp luật cho gần 1.000 trường hợp, đồng thời cấp phát miễn phí hơn 20 nghìn tờ gấp pháp luật cho nhân dân tham dự các buổi TGPL và truyền thông pháp luật. Trung tâm còn phối hợp chặt chẽ với Phòng Tư pháp các huyện, thành phố, thị xã, UBND các xã, thị trấn đôn đốc, hướng dẫn các Câu lạc bộ TGPL duy trì sinh hoạt hàng tháng, đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động, đồng thời đảm bảo nguồn kinh phí hỗ trợ hoạt động cho 44 Câu lạc bộ.

Bên cạnh đó, Trung tâm đã chủ trì và phối hợp tổ chức hàng chục lớp tập huấn bồi dưỡng kiến thức pháp luật về TGPL, các văn bản pháp luật mới, các chính sách giảm nghèo, bình đẳng giới, trẻ em và kỹ năng tư vấn pháp luật nhằm nâng cao năng lực TGPL cho các cộng tác viên, điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán, cán bộ quản giáo, công chức tư pháp - hộ tịch, thành viên Ban Chủ nhiệm các Câu lạc bộ TGPL. Mặt khác chủ động phối hợp với các cơ quan, ban, ngành xây dựng kế hoạch cụ thể, chi tiết từng năm, nhằm đạt hiệu quả cao trong công tác TGPL.

Trong đó, hướng hoạt động tuyên truyền pháp luật và TGPL đến vùng nông thôn, những nơi xa trung tâm, tạo điều kiện cho những đối tượng là người nghèo, người có công với cách mạng, người già cô đơn, người dân tộc thiểu số, NKT, trẻ em không nơi nương tựa được tiếp cận với hoạt động tư vấn pháp luật miễn phí, góp phần giảm bớt thời gian và chi phí đi lại cho người dân; tổ chức lồng ghép tuyên truyền, phổ biến pháp luật, tư vấn pháp luật và giải quyết các vướng mắc liên quan đến pháp luật.

Tuy nhiên công tác tuyên truyền pháp luật và TGPL của Trung tâm vẫn còn gặp những khó khăn, bởi các thôn, bản nằm cách xa trung tâm xã, giao thông xuống cấp nên việc đi lại gặp nhiều trở ngại; nguồn kinh phí cho công tác tuyên truyền pháp luật và TGPL còn hạn hẹp; một số xã có đông đồng bào dân tộc thiểu số hầu hết sử dụng tiếng dân tộc nên có sự bất đồng về ngôn ngữ, gây ra nhiều hạn chế trong công tác TGPL...

Đẩy mạnh xã hội hóa, huy động nguồn lực TGPL cho NKT

Thực hiện chính sách TGPL cho các đối tượng được TGPL, trong đó đặc biệt quan tâm đến NKT, Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Ninh Bình đã triển khai nhiều hình thức để tạo điều kiện cho NKT được tiếp cận với hoạt động TGPL như: phối hợp với Sở LĐ-TB&XH tỉnh xây dựng kế hoạch TGPL cho NKT bằng các hình thức tư vấn pháp luật, tuyên truyền pháp luật, cử các trợ giúp viên pháp lý, luật sư là cộng tác viên của Trung tâm TGPL miễn phí, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho NKT tại các cơ quan tiến hành tố tụng.

Đặc biệt, trong những năm qua, thông qua các cuộc TGPL lưu động, Trung tâm đã tư vấn, hướng dẫn giải đáp pháp luật cho 941 trường hợp chủ yếu thuộc các lĩnh vực pháp luật về chính sách cho NKT, phát hàng nghìn tờ gấp tuyên truyền pháp luật với nội dung chính sách của Đảng và Nhà nước đối với NKT. Trung tâm cũng tăng cường bồi dưỡng kỹ năng đối với người thực hiện TGPL trong việc TGPL cho NKT; hình thành các nhóm cộng tác viên TGPL chuyên trách, tập huấn, trang bị cho đội ngũ cộng tác viên cơ sở có thêm kiến thức, hiểu rõ về các quy định, chế độ chính sách của NKT, kỹ năng TGPL đặc thù để kịp thời giải đáp, hướng dẫn, TGPL cho NKT có nhu cầu.

Có thể nói, công tác TGPL cho NKT của Trung tâm không chỉ dừng lại ở việc tư vấn, Trung tâm còn có một đội ngũ cán bộ TGPL sẵn sàng đến tận nơi ở của NKT để giúp họ hoàn thành hồ sơ, làm đại diện thực hiện các thủ tục pháp lý cần thiết, liên hệ với cơ quan chức năng giải quyết cho NKT thông qua hình thức đại diện ngoài tố tụng. Trung tâm cũng thường xuyên triển khai công tác truyền thông pháp luật về TGPL qua các hình thức phù hợp, hướng tới đối tượng là NKT, để họ biết được quyền của mình và tuyên truyền tới cộng đồng để mọi người có nhận thức, thái độ đúng đắn, sẵn sàng hỗ trợ, giúp đỡ NKT tin hòa nhập cộng đồng.

Trung tâm thành lập các câu lạc bộ TGPL để hỗ trợ người dân

Theo Giám đốc Trung tâm Bùi Thanh Tâm, đa số vướng mắc của NKT thường xoay quanh các chế độ bảo trợ xã hội, về trình tự, thủ tục hưởng trợ cấp xã hội, các vấn đề liên quan đến quyền của NKT. Trong khi đó, việc tiếp cận các dịch vụ TGPL đối với NKT gặp nhiều khó khăn. Những NKT vốn đã gặp trở ngại trong đi lại, giao tiếp, chưa kể những trường hợp bị các dạng tật phức tạp như khiếm thính, khiếm thị thì việc tiếp cận dịch vụ TGPL là cả một vấn đề lớn. Trên thực tế cho thấy, việc tham gia vào hoạt động trợ TGPL cho NKT của các cơ quan, tổ chức, cá nhân rất hạn chế vì thiếu nguồn lực.

Vì vậy, để chính sách TGPL đến được với nhiều NKT có nhu cầu, cần phải đẩy mạnh xã hội hóa, huy động nguồn lực cho hoạt động TGPL đối với NKT, bảo đảm quyền được TGPL của NKT theo hướng giải quyết thỏa đáng giữa việc quản lý Nhà nước với vai trò tự quản của các tổ chức xã hội tham gia TGPL, mở rộng mạng lưới cộng tác viên TGPL tại cơ sở, huy động sự tham gia đóng góp của các cấp, các ngành cho hoạt động nhân đạo này.

Với những đóng góp của Trung tâm trong công tác TGPL cho NKT thời gian qua, đã góp phần không nhỏ trong việc thực hiện các chính sách liên quan đến quyền và lợi ích của NKT. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, thực tế cho thấy hoạt động TGPL cho NKT còn gặp nhiều trở ngại, vướng mắc. Hoạt động tư vấn pháp lý cho NKT mới chỉ đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu của cộng đồng NKT. Ước tính còn hàng nghìn NKT chưa được tiếp cận các dịch vụ tư vấn, TGPL.

Cũng theo bà Tâm, nguyên nhân khiến nhiều NKT chưa tiếp cận được hoạt động này là do những rào cản về dạng tật, ngôn ngữ giao tiếp, do nguồn lực dành cho TGPL có tăng nhưng quỹ thời gian hạn hẹp, chất lượng hoạt động chưa đồng đều; số vụ việc TGPL do cộng tác viên thực hiện mới chỉ tập trung ở lĩnh vực tư vấn pháp luật; thiếu sự liên kết, phối hợp giữa cơ quan nhà nước và các tổ chức của NKT, các hiệp hội, cơ sở sản xuất, kinh doanh của NKT trong việc tìm hiểu nhu cầu và TGPL cho NKT khi cần thiết; do ngân sách địa phương hạn hẹp, chưa bố trí kinh phí riêng nên hoạt động TGPL cho NKT chưa mang tính chuyên sâu, hoạt động TGPL cho NKT chủ yếu được lồng ghép thực hiện trong các chương trình…

Để khắc phục những khó khăn, vướng mắc và nâng cao hiệu quả công tác TGPL, bên cạnh việc góp tiếng nói hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về bảo đảm quyền được TGPL của NKT, trong thời gian tới, Trung tâm đã có kế hoạch xây dựng mô hình TGPL cho NKT. Cùng với đó, việc đẩy mạnh xã hội hóa, huy động nguồn lực cho hoạt động TGPL đối với NKT cũng hết sức quan trọng. Tăng cường truyền thông pháp luật về TGPL thông qua các phương tiện thông tin đại chúng với hình thức phù hợp; tổ chức thường xuyên các hoạt động tập huấn cho đội ngũ những người thực hiện TGPL, để họ có điều kiện, khả năng tiếp cận với NKT, xây dựng nội dung truyền thông, thông tin về TGPL cho NKT trên các phương tiện thông tin đại chúng của tỉnh; in ấn tờ rơi, tờ gấp và sách pháp luật để cấp phát miễn phí cho NKT... Đồng thời, Trung tâm tiếp tục tổ chức TGPL lưu động tại các xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh, nhất là những địa phương có nhiều NKT.  

Nguồn: Tạp chí Người Bảo trợ