Xây dựng một hệ thống thông tin an toàn thực phẩm không chỉ phục vụ công tác quản lý mà quan trọng hơn là huy động cả cộng đồng cùng tham gia vào đánh giá, nhận diện, nhân rộng những mô hình tốt, đấu tranh, lên án các tổ chức, cá nhân sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm không an toàn.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam họp Thường trực Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương về VSATTP

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh yêu cầu này trong trong cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương về vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP), chiều 12/11.

Hiện nay, rất nhiều thông tin cần thiết phục vụ công tác quản lý ATTP từ trung ương đến địa phương như: số liệu ngộ độc; thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm; các sản phẩm thực phẩm đăng ký công bố, tự công bố; các cơ sở đủ điều kiện ATTP… được thu thập và xử lý báo cáo chủ yếu dựa trên hệ thống báo hành chính (giấy tờ). Do đó, việc xử lý dữ liệu về ATTP kéo dài, cập nhật kịp thời, thiếu sự thống nhất.

Để phục vụ tốt hơn nữa cho công tác điều hành của Ban Chỉ đạo, công tác quản lý của các bộ, ngành, địa phương, các ý kiến tại cuộc họp đã thảo luận, xem xét, thống nhất nguyên tắc về đề xuất xây dựng và vận hành hệ thống thông tin ATTP cập nhật theo thời gian thực từ trung ương đến địa phương và các bộ ngành có liên quan trong công tác quản lý ATTP.

Nhắc lại khuyến nghị được đưa ra trong nghiên cứu của về ATTP ở Việt Nam của Ngân hàng Thế giới đó là quản lý theo rủi ro bao gồm: đánh giá, nhận diện; quản lý; truyền thông về các nguy cơ ATTP, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng cần thiết lập hệ thống thông tin ATTP để công khai, minh bạch tất cả những tác nhân tham gia vào quá trình sản xuất, chế biến, ưu thông, tiêu dùng thực phẩm.

“Hệ thống này không chỉ thông suốt từ Trung ương xuống địa phương, liên thông giữa các bộ ngành mà phải đến từng tổ chức, cá nhân, đặc biệt hà hàng triệu hồ gia đình đang sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm”, Phó Thủ tướng nêu yêu cầu.

Trên thực tế, hệ thống thông tin ATTP bước đầu được xây dựng và triển khai tại Cục ATTP (Bộ Y tế), thí điểm tại một số địa phương.

Những bất cập trong công tác thông tin về ATTP ở Việt Nam là việc quản lý ATTP rất phức tạp với sự tham gia của hàng triệu hộ gia đình nhỏ lẻ; truyền thông kiến thức ATTP chưa được phổ biến rộng rãi; các cơ quan quản lý chưa gắn kết, chồng chéo; chưa tập trung vào thực hành an toàn trong sản xuất và chế biến; nguy cơ ATTP có thể ảnh hưởng đến các ngành kinh tế…

Công tác quản lý ATTP có nhiều cấp, nhiều cơ quan khác nhau, nhiều hệ thống ở cả Trung ương lẫn địa phương.

Hệ thống thông tin ATTP không được liên thông từ địa phương lên Trung ương cũng như giữa các bộ ngành; các hệ thống thông tin liên quan (Hải quan, Hành chính công…) chưa liên thông, tích hợp; số liệu không cập nhật theo thời gian thực; Chưa có hệ thống tương tác, tập huấn, tuyên truyền, thanh kiểm tra với người dân, doanh nghiệp.

Trong khi đó công tác giám sát, báo cáo còn thủ công; chưa có cổng tra cứu thông tin; thủ tục hành chính cho DN còn phức tạp; chưa có kế hoạch thống nhất trong thanh kiểm tra xử lý vi phạm.

Giải pháp được nhóm xây dựng đề án đưa ra là tạo lập hệ thống thông tin báo cáo ATTP tập trung, duy nhất trên toàn quốc; sử dụng duy nhất 1 mã định danh cho đối tượng cần quản lý (doanh nghiệp, hộ gia đình, cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm an toàn); bảo đảm nguyên tắc một sản phẩm, một cơ sở sản xuất, kinh doanh chỉ chịu sự quản lý của một cơ quan quản lý Nhà nước; ứng dụng công nghệ mới, đơn giản hóa các thủ tục hành chính.

Hệ thống này sẽ quản lý dữ liệu tập trung, cập nhật theo thời gian thực, phân loại và công bố những cơ sở vi phạm ATTP cũng như những tổ chức, cá nhân làm tốt, giúp người dân dễ dàng tra cứu thông tin về nguồn gốc xuất xứ và sản phẩm an toàn.

Tại cuộc họp, đại diện các bộ ngành đã thống nhất nguyên tắc sử dụng duy nhất hệ thống thông tin ATTP thay vì xây dựng các hệ thống, phần mềm riêng biệt. Hệ thống này cần đáp ứng yêu cầu quy trình quản lý ATTP đặc thù của từng bộ ngành trên nền tảng thống nhất, đồng thời có độ mở để cộng đồng cùng tham gia.

Theo GS.TS Nguyễn Thanh Long, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, có hệ thống thông tin thống nhất, việc quản lý “vòng đời” của một sản phẩm thực phẩm sẽ được thực hiện bởi một cơ quan duy nhất, thậm chí cả quá trình xuất nhập khẩu khi kết nối với hệ thống của ngành hải quan, hay đăng ký trên cổng dịch công của các bộ ngành…

Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy cho rằng để hệ thống thu hút được sự tham gia của cộng đồng xã hội thì nhất thiết phải tạo lập được dữ liệu đủ lớn để các DN khởi nghiệp sáng tạo phát triển các ứng dụng phục vụ người dùng.

“Người dân, cộng đồng sử dụng càng nhiều các ứng dụng để khai thác, cập nhật dữ liệu liên quan đến ATTP thì dữ liệu của cơ quan quản lý càng có thêm nhiều thông tin về ATTP tại cơ sở để phục vụ cho hoạt động thanh kiểm tra, giám sát”, ông Duy chia sẻ.

Đồng tình với các ý kiến trên, đại diện Bộ Công Thương, Bộ NN&PTNT đề nghị nhóm xây dựng dự án làm việc cụ thể để phát triển phần mềm phù hợp với quy trình quản lý ATTP trên nguyên tắc nguyên tắc tập trung cơ sở dữ liệu với sự phân định chức năng, nghiệp vụ của đơn vị mình.

 Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam yêu cầu các bộ ngành chỉ đạo cục, vụ, hệ thống trực thuộc quán triệt tinh thần cập nhật thông tin về ATTP trên một hệ thống duy nhất. Trước mắt là cập nhật dữ liệu, thông tin về các sản phẩm thực phẩm đã được các tổ chức, cá nhân đăng ký từ trước, có lộ trình cụ thể với từng nhóm đối tượng.

“Ngoài việc phục vụ công tác quản lý nhà nước, điểm rất quan trọng là phải huy động cả xã hội tham gia vào. Ngoài những doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm lớn thì làm sao để một người nông dân, một quán đều có thể dễ dàng đưa thông tin về các loại rau, quả, thịt, cá, đồ ăn lên hệ thống, có địa chỉ rõ ràng. Còn người tiêu dùng cũng thuận lợi chia sẻ thông tin về những loại thực phẩm, cửa hàng an toàn, phát hiện vi phạm ATTP, tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm không an toàn. Về lâu dài cần người tiêu dùng chỉ cần mở điện thoại sẽ biết khu vực mình đứng có những quán ăn nào, loại rau mình mua được trồng ở đâu”, Phó Thủ tướng gợi mở và lưu ý cần bắt đầu từ những tổ chức, cá nhân có uy tín, thương hiệu trong ngành thực phẩm.

“Hệ thống thông tin ATTP để phục vụ quản lý nhà nước nhưng dữ liệu cũng phải được chia sẻ cho cộng đồng tham gia làm giàu dữ liệu vừa phục vụ quản lý, vừa góp phần phổ biến kiến thức về ATTP”, Phó Thủ tướng nói.