Mùa xuân đến, núi rừng bung nở các loài hoa khoe sắc, màu trắng tinh khôi của hoa mơ, hoa mận, người dân khắp bản làng rộn rã xuống chợ chào đón một mùa xuân mới lại về và chúc nhau những điều may mắn. Xuân Tây Bắc trở nên vui và ý nghĩa hơn bởi những phiên chợ Tết vùng cao vì đó là nơi để mọi người người tụ họp, gặp gỡ, trao đổi hàng hoá và gửi gắm tình yêu.

Vùng cao Tây Bắc nơi cư trú của trên 20 dân tộc anh em cùng sinh sống, đông nhất là người Thái, Mông, Mường, Dao, Giáy... Mỗi dân tộc có một bản sắc văn hoá riêng. Vào mùa xuân những buổi chợ phiên lại càng tưng bừng sắc thắm hơn bao giờ hết. Trong rất nhiều phiên chợ vùng cao tấp nập ngày xuân, có những phiên chợ vẫn giữ được nhiều nét nguyên sơ như chính thiên nhiên và con người nơi đây.

Chợ Cán Cấu (Lào Cai)

Là một trong những phiên chợ lớn nhất vùng Tây Bắc, chợ Cán Cấu chỉ họp vào thứ 7 hàng tuần nên rất đông vui, nhộn nhịp. Vào dịp Tết, đối với người dân vùng cao, đi chợ không chỉ đơn giản để mua bán hàng hóa, mà còn để được giao lưu, trò chuyện sau những ngày lao động mệt nhọc. Vì vậy trên khắp các nẻo đường, từ sườn ngọn núi, những con dốc, đường mòn, bà con dân tộc người đi bộ, người cưỡi ngựa, đi xe máy rộn ràng đổ về phiên chợ Tết.

Có người cắp con lợn đen trũi, có chị, có bà gùi trên vai đủ các loại nông sản như ngô, gạo hay những nắm rau xanh mướt mới hái trong vườn. Chợ họp đơn giản, người ta chỉ cần trải tấm áo mưa rồi bày bán những tảng thịt, con gà, xâu cá, vài nải chuối xanh hay chai mật ong rừng mới lấy được. ở phiên chợ, ớt khô được bày bán rất nhiều. Người ta không bán từng quả, mà ớt khô nguyên quả được kết lại từng chùm lớn, chùm bé trông rất hấp dẫn.

Khi mặt trời đứng bóng, những chảo thắng cố lớn nghi ngút khói ở góc chợ đã vơi, những vò rượu ngô thơm nồng đã cạn mà câu chuyện vẫn như chưa dứt, trai gái bản chia tay nhau, lục đục kéo nhau về đón một mùa Xuân mới, niềm vui rạng ngời trên gương mặt mỗi người.

Chợ Bát Xát (Lào Cai)

Phiên chợ Tết ở Bát Xát năm nào cũng đông vui dù thời tiết vùng cao vào mùa này lúc nào cũng giá rét. Chợ họp ngay giữa một bãi đất trống bằng phẳng, gió lùa tứ phía nhưng không vì thế mà kém phần tấp nập. Trong một góc chợ rực rỡ sắc màu của những chiếc khăn đội đầu, hay váy áo của những cô gái Mông, người ta tranh nhau mặc cả những món đồ, tấm vải thổ cẩm thêu với đường nét tinh xảo.

ở một góc khác, người ta bày bán những bó lá dong nếp xanh mướt được xếp thành hình tròn, những bó lạt buộc được chẻ mỏng một cách khéo léo hay những ống nứa bánh tẻ gióng dài dùng để bó giò. Tiếng cười nói, tiếng í ới, tiếng mặc cả rộn ràng cả một góc chợ. Ai ai cũng muốn bán hàng cho nhanh rồi lại tranh thủ đi sắm Tết. Đông khách nhất vẫn là những hàng bán quần áo, giày dép, thực phẩm ngày Tết. Người dân tranh thủ mua bán rồi mời nhau vào quán ăn bát thắng cố, bát phở hay uống chén rượu ngô cho đến say mềm.

Vui nhất là đám thanh niên đến chợ để tìm bạn, ngắm những thiếu nữ dân tộc trong trang phục rực rỡ. Họ thổi khèn môi, tiếng khèn réo rắt như mời gọi bạn tình, làm say đắm lòng người.

Chợ Mèo Vạc (Hà Giang)

ở vùng cao nguyên đá Hà Giang, người ta thường nói đến những phiên chợ lùi độc đáo. Gọi là chợ lùi bởi thay vì 7 ngày mới họp một phiên, người dân ở đây sẽ họp 6 ngày một lần, tuần sau lùi so với tuần trước một ngày.

Chợ phiên thường họp từ 5h sáng cho đến 3 - 4h chiều thì tan. Người xuống chợ đủ các thành phần, người già, trẻ con, trai gái bản đều nô nức. Chợ họp sớm nên để đến được chợ, người ta phải dậy từ 3 hoặc 4 giờ sáng, chủ yếu đi bộ. Có đứa trẻ vẫn say ngủ trong khi được mẹ gùi xuống chợ. Trên lưng những bà những mẹ, quẩy tấu đựng gạo, ngô, tảng thịt lợn... cứ theo nhau xuống núi.

Vào dịp Tết, ngay từ ven đường vào chợ, những sọt cam, quýt vàng óng đã được chất đống, giá từ 15.000 đến 20.000 đồng một kg. Trong chợ bày bán nhiều nhất vẫn là quần áo, thực phẩm, hay hàng đồ chơi cho trẻ con. Mọi người tranh thủ chọn những mặt hàng để phục vụ cho mấy ngày Tết. Trẻ con tung tăng nô đùa trong chợ, háo hức khi được mẹ mua cho món đồ chơi, quần áo, hay giày dép mới.

Trong góc chợ, anh thợ cắt tóc với bộ đồ nghề đơn giản luôn tất bật, làm việc luôn tay vì còn nhiều khách đang chờ đợi. Người già, trẻ con, ai cũng muốn có một kiểu tóc mới đón Tết. Chiều về, khi mặt trời dần khuất bóng chợ mới tan. Trên khắp các nẻo đường về bản, du khách dễ dàng gặp hình ảnh người dân dắt ngựa chở lỉnh kỉnh đồ đạc theo những con đường núi trở về nhà.

Chợ Xín Mần (Hà Giang)

Cách thị xã Hà Giang chừng gần 150 km, chợ huyện Xí Mần vào dịp Tết, một huyện ở cực Tây của Hà Giang cũng tấp nập khác hẳn những phiên chợ thường ngày. Vào dịp này, du khách sẽ được chiêm ngưỡng các cô gái Lô Lô, Hà Nhì, Pà Thẻn xúng xính trong những bộ váy áo mới, màu sắc sống động, gương mặt ai cũng trắng trẻo, xinh xắn.

Không giống như các chợ vùng xuôi có nhiều các ki ốt, ngăn ô bán hàng, chợ Tết ở đây thường là những quầy mái che đơn giản song hàng hóa vẫn luôn phong phú, đủ các loại hàng Tết như bánh mứt, gà, vịt, quần áo, thực phẩm gói bánh chưng, tranh ảnh, lịch năm mới... Người mua, kẻ bán không mặc cả, không nói thách nên thường việc mua bán diễn ra nhanh chóng.

ở phiên chợ, nhiều thanh niên thường mang theo khèn, những chiếc đài phát thanh nhỏ bật các bài hát dân ca trữ tình. Các cô gái đi thành từng tốp, cầm ô thỉnh thoảng lại liếc nhìn các chàng trai, cười bẽn lẽn. Cũng từ phiên chợ, nhiều đôi trai gái đã bén nhau qua điệu múa, tiếng khèn môi réo rắt để rồi mỗi phiên chợ lại trở thành nơi hò hẹn.

Chợ Du Già (Yên Minh - Hà Giang)

Nằm cách trung tâm thị trấn Yên Minh hơn 60 km, phiên chợ diễn ra vào thứ 6 hàng tuần và chỉ kéo dài đến hết trưa. Họp ngay ở trung tâm xã, ở trên một địa hình bằng phẳng, đây là một trong những phiên chợ khá hoang sơ và đậm nét văn hóa dân tộc của người vùng cao.

Đặc biệt, trong các buổi chợ Tết thường hay diễn ra các hoạt động văn hóa văn nghệ, khách tới chợ ngoài mua sắm còn có dịp nghe những điệu sáo, đàn môi réo rắt lòng người hay thưởng thức những món ăn đậm bản sắc như thắng cố, rượu ngô và mua những sản phẩm được dệt bằng thổ cẩm, đồ đan lát xinh xắn.

Chợ Lũng Phìn (Đồng Văn - Hà Giang)

Cũng là phiên chợ lùi, cách thị trấn Đồng Văn khoảng 35 km và chỉ họp vào các ngày Dần và ngày Thân. Không chỉ là phiên chợ lớn, độc đáo và đậm đà bản sắc vùng cao, đây còn là nơi tụ họp, gặp gỡ và giao lưu của hơn 16 dân tộc anh em sinh sống trong vùng.

Du khách đến đây vào dịp Tết, ngoài chiêm ngưỡng những sắc màu văn hóa của các dân tộc, còn có thể mua được những mặt hàng đặc sản vùng cao như mật ong bạc hà, chè tuyết Lũng Phìn, rượu ngô, thịt bò khô hay những sản phẩm thổ cẩm tinh tế.

Nguồn: Tạp chí Người bảo trợ