Ở Karajia, gần thành phố Chachapoyas, có những ngôi mộ rất ấn tượng. Những cái quách cao hai mét làm bằng phôi gạch đứng trên rìa một vách đá, một số vẫn còn vết tích những họa tiết bằng sơn nguyên thủy từ nhiều thế kỷ trước.

Gương mặt trên quách có vẻ oai nghi nhìn xuống như thể đang thống trị khắp thung lũng xanh tươi trong tầm mắt vô tri.

Cách thành phố Chachapoyas miền Tây Bắc đất nước Peru khoảng 30 dặm, dưới thung lũng Utcubamba có một vách đá lởm chởm kỳ bí. Trận động đất năm 1928 khiến những ngọn đồi núi rung chuyển mạnh, đất đá rơi xuống dòng sông kèm theo những vật có hình thù ấn tượng.

Đó là các bức tượng đất hình người cao khoảng 7 feet (khoảng 2,5m) với phần đầu có hàm rộng gần giống như tượng trên đảo Phục Sinh (Chile).

Một thời gian ngắn sau cơn động đất, các nhà khoa học đã tìm ra thêm 7 chiếc quách khác đã "ngủ quên" nhiều thế kỷ nơi đây.

Sáu chiếc quách với quai hàm rộng, gương mặt uy nghi đứng trên vách núi đá cao nhìn xuống thung lũng. Những chiếc quách purunmachu hiếm hoi còn sót lại này đã được người Chachapoya đặt cẩn thận tại một vị trí gần như không thể tiếp cận được giữa lưng chừng vách núi.

Các thí nghiệm phân tích carbon được áp dụng và kết quả cho thấy những quách cổ này có từ giai đoạn 1470 – thời điểm mà cư dân Chachapoya phải chịu sự đàn áp của người Inca.

Không có tài liệu cụ thể nào giải thích lý do cụ thể hình thức sơn táng này. Người ta chỉ có thể phỏng đoán rằng họ muốn những người chết được an nghỉ và siêu thoát khi ở gần bầu trời.

Những chiếc quách được tạo bằng hỗn hợp đất sét, rơm và sỏi rỗng, bên trong chứa xác ướp. Vài chiếc quách cũng được tìm thấy gần đó. Một số được "trang trí" bằng một chiếc sọ người được đặt trên đỉnh đầu.

Nguyên nhân hay mục đích của vật trang trí rùng rợn này vẫn còn là điều bí ẩn. Những tác phẩm bằng đất sét này đã tồn tại trên 600 năm. Việc mai táng người chết trong những chiếc quách hình người rồi đặt trên các vách đá đã được người Chachapoya tiến hành phổ biến trong hàng nhiều thế kỷ, xuyên suốt lịch sử tồn tại của họ.

Trên bờ phía tây của sông Utcubamba nhiều chiếc quách với kích thước khác nhau đã được tìm thấy. Người dân thường không được tiếp cận những chiếc quách kỳ lạ này mà chỉ có các nhà khảo cổ học đang quản lý nghiên cứu mới được tiếp cận chúng.

Theo Lao động