Không phải ngẫu nhiên mà Tổ chức Y tế thế giới (WHO) lựa chọn chủ đề ngày Thế giới không thuốc lá năm 2020 là “Bảo vệ giới trẻ khỏi ảnh hưởng của việc quảng cáo và sử dụng các sản phẩm thuốc lá”.

Điều này rõ ràng cho thấy một thực trạng đáng lo ngại là dường như giới trẻ đang chịu những ảnh hưởng nhất định từ thuốc lá, đặc biệt là các loại thuốc lá thế hệ mới khiến các bạn trẻ vô cùng hiếu kỳ, tò mò khám phá. Đã đến lúc chúng ta phải có hành động kịp thời để giúp thế hệ trẻ không bị lôi kéo bởi các chiến lược của ngành công nghiệp thuốc lá, xây dựng một thế hệ trẻ khỏe mạnh.

Chiến thuật tinh vi

Những năm gần đây, cụm từ “thuốc lá điện tử” đã không còn quá xa lạ. Thực chất, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Chúng ra đời trong bối cảnh các biện pháp kiểm soát đối với thuốc lá truyền thống được thắt chặt trên toàn thế giới. Lợi dụng kẽ hở trong việc chưa có các quy định kiểm soát do nhiều quốc gia còn đang xem xét, các công ty thuốc lá đã thực hiện nhiều chiến thuật khác nhau để tiếp thị thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng mà phần lớn nhắm vào giới trẻ.

Việc ra đời các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, được ngành công nghiệp thuốc lá quảng bá là một giải pháp thay thế cho người hút thuốc và không nhằm vào giới trẻ. Tuy nhiên, sự gia tăng đáng báo động tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử và nung nóng trong trẻ em và thanh thiếu niên ở các nước trên thế giới là minh chứng rõ ràng nhất cho chiến lược kinh doanh của ngành này.

Theo ThS. Nguyễn Hạnh Nguyên - Cán bộ kỹ thuật, Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam, các chiêu thức marketing chủ yếu là: Giới thiệu sản phẩm với hương vị hấp dẫn; Thiết kế sản phẩm ấn tượng để tạo trào lưu và phong cách hướng đến giới trẻ; Sử dụng mạng xã hội và tài trợ cho người nổi tiếng và có ảnh hưởng trên mạng xã hội; Tài trợ cho các lễ hội, sự kiện thể thao, âm nhạc… Cụ thể:

Hương vị lôi cuốn giới trẻ

Minh chứng điều này, ThS. Nguyễn Hạnh Nguyên cho biết, các công ty thuốc lá điện tử đã tạo ra nhiều hương vị thuốc lá điện tử thân thiện với trẻ em như hương vị kẹo dẻo, kẹo bông, trái cây và đóng gói chất lỏng thuốc lá điện tử trông giống như các mặt hàng thực phẩm thông thường.

Chiến lược sản phẩm nhắm đến giới trẻ của thuốc lá thế hệ mới.

Tính đến năm 2017, các nhà nghiên cứu đã xác định được hơn 15.500 hương vị thuốc lá điện tử có sẵn trực tuyến. Một nghiên cứu trước đó về hương vị thuốc lá điện tử cho thấy trong số hơn 400 nhãn hiệu có sẵn trong năm 2014 ở Mỹ, 84% cung cấp hương vị trái cây và 80% cung cấp hương vị kẹo và món tráng miệng. Bên cạnh đó, hàng ngàn cửa hàng thuốc lá điện tử mở cửa cho phép người tiêu dùng lấy mẫu và mua chất lỏng thuốc lá điện tử, bao gồm cả sự kết hợp của các hương vị được lựa chọn bởi người dùng.

Các nghiên cứu cho thấy các sản phẩm có hương vị không chỉ phổ biến trong giới trẻ, mà còn đóng vai trò trong việc thúc đẩy bắt đầu sử dụng sản phẩm thuốc lá.

Thiết kế sản phẩm ấn tượng để tạo trào lưu và phong cách hướng đến giới trẻ

Các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng được chế tạo đa dạng từ màu sắc đến hình dạng, thiết kế ấn tượng, kết hợp nhiều tính năng sử dụng tiện lợi để hấp dẫn giới trẻ.

Sử dụng mạng xã hội và tài trợ cho người nổi tiếng, có ảnh hưởng trên mạng xã hội

Cũng theo ThS. Nguyễn Hạnh Nguyên, các thương hiệu thuốc lá điện tử mới gần đây hầu như phụ thuộc rất nhiều vào phương tiện truyền thông mạng xã hội để tiếp thị và quảng bá sản phẩm. Một cuộc điều tra kéo dài 2 năm của Chiến dịch Vì trẻ em không thuốc lá đã cho thấy các công ty thuốc lá sử dụng mạng xã hội để chạy các chiến dịch truyền thông và quảng bá sản phẩm thông qua việc trả tiền cho những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội – những người nổi tiếng với lượng người theo dõi trực tuyến lớn – để đăng tải hình ảnh về sản phẩm thuốc lá và hành vi hút thuốc như một phần của chiến lược tiếp thị được ghi nhận ở hơn 40 quốc gia. Cuộc điều tra đã ghi lại hơn 100 chiến dịch truyền thông trên mạng xã hội của các công ty thuốc lá đa quốc gia lớn.

Cụ thể, các công ty thuốc lá tìm kiếm những người trẻ tuổi có số lượng người theo dõi trực tuyến lớn và trả tiền cho họ để đăng ảnh có các nhãn hiệu thuốc lá. Những người này được đào tạo về việc quảng cáo nhãn hiệu thuốc lá nào, khi nào nên đăng ảnh để mức độ tiếp cận được tối đa và cách chụp ảnh để tạo cảm giác tự nhiên.

Các công ty thuốc lá tổ chức các bữa tiệc và các cuộc thi với sự tài trợ của nhãn hiệu thuốc lá và khuyến khích người tham gia đăng lên tài khoản mạng xã hội của họ. Người ảnh hưởng được hướng dẫn bao gồm các hashtag cụ thể quảng cáo thuốc lá trên các bài đăng trên phương tiện truyền thông mạng xã hội.

Tài trợ cho các lễ hội, sự kiện thể thao, âm nhạc

Các nhãn hiệu thuốc lá điện tử đã tài trợ cho những lễ hội âm nhạc, các đội đua tham dự giải đua xe công thức 1 (F1) để quảng bá slogan của nhãn hiệu với chiêu bài thúc đẩy các sáng kiến mới không khói thuốc trên xe và trang phục đội đua….

Các cách thức khác bao gồm trưng bày điểm bán hấp dẫn, giảm giá sản phẩm, bán hàng trên các nền tảng mua bán trực tuyến để tăng khả năng tiếp cận và tiếp thị gián tiếp các sản phẩm thuốc lá trong các tác phẩm điện ảnh, chương trình truyền hình.

"Có thể nói, trong nhiều thập kỷ qua, ngành công nghiệp thuốc lá đã cố tình sử dụng các chiến thuật tinh vi và dùng nguồn lực lớn để quảng cáo thu hút giới trẻ sử dụng các sản phẩm thuốc lá và nghiện chất nicotine. Các tập đoàn công nghiệp thuốc lá trên thế giới đã chi các khoản tiền khổng lồ cho việc nghiên cứu kỹ lưỡng, từ việc thiết kế sản phẩm hấp dẫn giới trẻ cho đến các chiến dịch quảng cáo, tiếp thị nhằm thu hút một thế hệ người dùng thuốc lá mới là giới trẻ"- ThS. Nguyên chỉ rõ.

Hội thảo trao đổi thông tin báo chí về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng do Bộ Y tế tổ chức ngày 1/7.

Cần cấm hoàn toàn để ngăn chặn “thế hệ nghiện thuốc lá mới”

Nhiều ý kiến cho rằng, các sản phẩm thuốc lá mới đang nhắm vào giới trẻ để tạo ra môt thế hệ nghiện thuốc lá mới. Bản chất sản phẩm này vẫn là cung cấp chất gây nghiện nicotine. Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới có chứa các chất độc hại, gây bệnh tật, tử vong, ảnh hưởng đến sức khỏe của cả người hút và người xung quanh, gây ra các tác hại về xã hội, kinh tế, môi trường.

Đáng lo ngại, ở nước ta, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng lên 2,6% vào năm 2019. Thực tế cho thấy sử dụng thuốc lá điện tử ở Việt Nam có xu hướng gia tăng ở các thành phố lớn, trong nhóm có mức sống khá, và trong giới trẻ. Các chuyên gia chỉ ra rằng, thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng ảnh hưởng xấu tới thanh thiếu niên và cả những người hút thuốc lá. Đặc biệt, nguy cơ tiềm ẩn ảnh hưởng đến giới trẻ, nguy cơ sử dụng ma túy và các chất kích thích khác đồng thời với thuốc lá điện tử nghiêm trọng hơn rất nhiều so với thuốc lá điếu thông thường.

Tại hội thảo tập huấn, trao đổi thông tin báo chí về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng do Bộ Y tế tổ chức tại Hà Nội sáng 1/7, ThS. Trần Thị Trang - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho biết, Bộ Y tế đề xuất cấm hoàn toàn thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng…).

Theo quy định hiện hành của pháp luật, sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không được phép sản xuất, nhập khẩu, kinh doanh và sử dụng tại Việt Nam. Hiện nay các doanh nghiệp đang mong muốn đưa sản phẩm vào Việt Nam kinh doanh hợp pháp. Ngành y tế đã có khuyến nghị gửi Chính phủ, theo đó thuốc lá thế hệ mới độc hại như thuốc lá thông thường nên không cho phép thí điểm, kinh doanh, nhập khẩu.

Cũng theo Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, hiện nay chưa có đầy đủ bằng chứng để khẳng định thuốc lá điện tử có hại hơn thuốc lá truyền thống hay không nhưng tác hại của nó không hề thấp hơn. “Nếu chúng ta cũng cho phép kinh doanh thuốc lá điện tử như một số nước thì sau này chỉ 5 năm nữa, chúng ta lại lao vào cuộc chiến không có hồi kết. Lúc đó chúng ta phải chống cả thuốc lá điện tử và thuốc lá truyền thống, đồng thời phải tăng thêm thuế, tăng thêm nguồn lực để thực hiện công cuộc chống thuốc lá điện tử trong thời gian tới…” – ThS. Trang cảnh báo.