Hàng loạt vụ việc vô tư dừng, đỗ xe, ăn uống, “giải quyết nỗi buồn”, đi lùi, chạy ngược chiều trên cao tốc gần đây bất chấp quy định của pháp luật và nguy cơ tai nạn rình rập, cho thấy thực trạng đáng báo động về văn hóa giao thông trên cao tốc.

Lưu thông trên cao tốc tùy tiện như đi trên đường làng

Vào 10h18 ngày 25/12/2018, tại Km 27+300 cao tốc Hà Nội - Hải Phòng (thuộc địa phận xã Đào Dương, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên), một chiếc ô tô màu đen đang lưu thông trên đường cao tốc với vận tốc lớn, phanh dúi dụi, rồi đột ngột dừng lại giữa hai làn đường dừng khẩn cấp và làn lưu thông trong cùng hướng Hà Nội - Hải Phòng. Một người đàn ông ăn mặc lịch sự, bung cửa xe rồi nhanh chóng vòng lại phía sau xe, thản nhiên “giải quyết nỗi buồn” giữa thanh thiên bạch nhật, mặc kệ các phương tiện khác di chuyển bên cạnh với tốc độ cao. Theo hình ảnh camera ghi lại, xe ô tô này mang hiệu Lacetti, BKS 17K - 9774.

Trao đổi với Báo Giao thông, đại diện Công ty TNHH MTV Quản lý và Khai thác đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng cho biết, hành vi của tài xế dừng xe giữa đường để đi vệ sinh rất phản cảm và vô cùng nguy hiểm, rất dễ gây TNGT. “Hiện nay, trên cao tốc Hà Nội - Hải Phòng tại các lý trình Km24, Km52, Km77 cả hai hướng tuyến đều có các nhà vệ sinh sạch sẽ, miễn phí để chủ phương tiện sử dụng. Tuy nhiên, vẫn có những tài xế ý thức rất kém, tạo ra những hình ảnh phản cảm, tăng nguy cơ xảy ra TNGT trên tuyến”, đại diện đơn vị quản lý, vận hành tuyến đường nói và cho biết, hành vi vi phạm giao thông của tài xế BKS 17K - 9774 đã được đơn vị ghi lại bằng hình ảnh và chuyển tới Cục CSGT (Bộ Công an) để xác minh, xử lý.

Trên tuyến cao tốc Nội Bài - Lào Cai, tuyến đường cao tốc đang nắm giữ kỷ lục dài nhất Việt Nam, ngay những ngày đầu Xuân Kỷ Hợi 2019 liên tiếp xảy ra hai vụ việc phản cảm. Đó là trường hợp chủ xe ô tô BKS 36A - 090.48 và 88A - 079.14 (cùng ngày 6/2/2019, tức mùng 2 Tết Kỷ Hợi) vô tư dừng đỗ, “bày cỗ” ăn nhậu ngay trên làn dừng khẩn cấp, bất chấp tính mạng của bản thân cũng như những người tham gia giao thông khác lưu thông trên tuyến, khiến dư luận bức xúc. Đến ngày 9/2, Đội Tuần tra kiểm soát giao thông số 1, Cục CSGT đã lập biên bản lỗi vi phạm “Dừng đỗ xe trên đường cao tốc” đối với tài xế xe BKS 36A-090.48, phạt tiền 5,5 triệu đồng, tước GPLX 2 tháng.

Tình trạng phương tiện vi phạm quy định dừng đỗ trên cao tốc Nội Bài - Lào Cai đang diễn ra phổ biến và ở mức báo động. Mới nhất, lúc 10h16 ngày 18/2/2019, tại Km 21+450 (thuộc địa phận xã Gia Khánh, huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc), trong quá trình tuần tra, kiểm soát, Đội Vận hành số 1 (Trung tâm Điều hành đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai) phát hiện và lập biên bản vi phạm đối với xe ô tô tải BKS 19C-115.26 do dừng đỗ tại điểm dịch vụ (đổ nước mui) mở trái phép bên hành lang đường cao tốc. Trước đó, lúc 10h10 ngày 30/1/2019, trong quá trình tuần tra, Đội Vận hành số 2 (Trung tâm Điều hành đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai) cũng phát hiện và lập biên bản chủ phương tiện BKS 21H-3046 với lỗi tương tự.

Cũng trong chiều 18/2, trên cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, một chiếc xe ô tô con đang di chuyển bất ngờ gặp sự cố nổ lốp. Thay vì điều khiển xe vào làn dừng khẩn cấp, chủ nhân chiếc xe này lại ngang nhiên dừng xe giữa làn số 2 đoạn Km68 theo hướng Hà Nội - Hải Phòng để sửa chữa. Nhiều lái xe lưu thông trên tuyến đã phải đánh lái sang làn đường bên cạnh để tránh va chạm giao thông, trong đó đáng chú ý là một chiếc xe khách của hãng xe Ô Hô do tài xế giật mình trước chướng ngại vật bất ngờ đã va chạm vào gương của chiếc xe con nói trên. Xem lại clip ghi lại khoảng thời gian hơn 7 phút chiếc xe kể trên dừng sửa chữa được tung lên MXH một bình luận hài hước cho rằng “Có lẽ tử thần đã ngủ quên”.

Không chỉ vi phạm quy định dừng đỗ, gây mất ANTT… nhiều phương tiện còn đánh cược tính mạng của bản thân và những người tham giao thông khác khi điều khiển phương tiện đi ngược chiều trên cao tốc. Điển hình là vụ việc xảy ra vào hồi 14h25 ngày 10/9/2018 tại lý trình Km 25+00, cao tốc Nội Bài - Lào Cai xe ô tô BKS 88A - 109.94 đi ngược chiều đường. Khi bị nhân viên trực chốt chặn tại Km 25+00 để lập biên bản, chủ phương tiện tiếp tục điều khiển xe bỏ chạy.

Ông Uông Huy Hoàng, Giám đốc Công ty CP Vận hành và Bảo trì đường cao tốc Việt Nam (VEC O&M) cho biết, thực tế, trên tuyến còn xảy ra rất nhiều các vụ việc chủ phương tiện vi phạm các lỗi khác như: Cố tình gây hư hỏng tài sản trên đường cao tốc, đi lùi trên cao tốc, bắt khách trên đường cao tốc…

“Khi phát hiện các hành vi vi phạm quy định về ATGT, đơn vị chỉ tiến hành lập biên bản, chụp ảnh hiện trường và chuyển CSGT để đề nghị xử phạt, chúng tôi không có chế tài xử phạt các chủ xe vi phạm”, ông Hoàng nói.

Cũng theo ông Hoàng, các hành vi vi phạm của chủ phương tiện trên tuyến cao tốc Nội Bài - Lào Cai chủ yếu được phát hiện thông qua công tác tuần tra, kiểm tra hàng ngày và qua đường dây nóng của Trung tâm Điều hành đường cao tốc. “Hệ thống camera giám sát trên cao tốc Nội Bài - Lào Cai hiện mới chỉ được lắp đặt ở khu vực các trạm thu phí, còn các khu vực khác dọc tuyến chưa được trang bị nên nhiều vụ việc không thể phát hiện xử lý ngay được”, ông Hoàng chia sẻ và cho biết, hàng ngày, đơn vị đều bố trí và phân công lực lượng tuần tra, kiểm tra thường xuyên trên tuyến với tần suất 2 - 3 lần/ngày...

Đâu là nguyên nhân

Nhiều chuyên gia cho rằng, để nâng cao được ý thức văn hóa tham gia giao thông an toàn trên cao tốc phải làm tốt đồng bộ 3 yếu tố là cơ sở hạ tầng, công tác giáo dục và xử phạt nghiêm minh.

Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Vũ Ngọc Lăng, Vụ trưởng Vụ ATGT, Tổng cục Đường bộ VN nhìn nhận, ngoài tuyến cao tốc Hà Nội - Hải Phòng có hệ thống camera giám sát đã khá hoàn chỉnh, các tuyến còn lại hệ thống camera còn “xôi đỗ”. Bên cạnh đó, nhân viên tuần đường của các đơn vị quản lý cao tốc tuy có đi tuần lưu nhưng không thường xuyên. “Tổng cục Đường bộ VN cũng đã yêu cầu các đơn vị quản lý đường bổ sung các biển chỉ dẫn, biển nhắc lại tại các lối ra đường cao tốc, tuy nhiên nhiều đơn vị chưa thực hiện”, ông Lăng cho biết thêm.

Cũng theo ông Lăng, mức xử phạt hiện nay trên đường cao tốc vẫn còn khá nhẹ, đối với các hành vi đi lùi hay đi ngược chiều trên cao tốc, trong lần sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật tới đây, Tổng cục Đường bộ VN đang xem xét tăng nặng mức xử phạt đối với các hành vi này. Nhất là đối với doanh nghiệp vận tải cần xử nghiêm hành vi dừng đỗ cả đối với lái xe và chủ xe. Sau khi lực lượng CSGT xử phạt cần thông báo cho các cơ quan quản lý để tiếp tục có hình thức xử lý khác như thu hồi phù hiệu, giấy phép và việc xử phạt cần công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng.

“Để giao thông cao tốc an toàn, bên cạnh việc hoàn chỉnh về hạ tầng, hệ thống camera giám sát đồng bộ thì ý thức người tham gia giao thông cần có sự khác biệt. Để làm được việc này cần tăng thêm thời lượng đào tạo các kiến thức về lưu thông trên đường cao tốc. Ngoài ra, lực lượng chức năng cũng cần tăng cường tuần tra, kiểm soát xử phạt và phải xử phạt nghiêm minh mọi hành vi vi phạm”, ông Lăng nói.

Ông Trần Anh Tú, Phó tổng giám đốc Tổng công ty Phát triển hạ tầng và đầu tư tài chính VN (Vidifi) cho biết, mặc dù hệ thống biển báo, chỉ dẫn trên tuyến cao tốc Hà Nội - Hải Phòng đã đầy đủ nhưng vẫn xuất hiện nhiều trường hợp đi ngược chiều hay đi lùi do đi quá nút giao.

“Hệ thống camera trên tuyến có thể phát hiện ngay các vi phạm nhưng đối với hành vi dừng đỗ thường là không lâu nên lực lượng tuần tra kiểm soát dù đã sử dụng ô tô cũng khó có thể điều lực lượng đến hiện trường ngay được. Những trường hợp này dữ liệu sẽ được chuyển cho lực lượng CSGT xử lý. Những hành vi nguy hiểm lực lượng tuần kiểm của công ty sẽ đến hiện trường để xử lý ngay”, ông Tú cho biết.

“Một trong những nguyên nhân khiến văn hóa tham gia giao thông trên đường cao tốc của nhiều chủ phương tiện rất kém xuất phát từ công tác đào tạo, cấp GPLX, các quy tắc tham gia giao thông trên đường cao tốc chưa được chú trọng. Vì vậy, thời gian tới cần siết chặt công tác đào tạo lái xe, tăng thời lượng đào tạo hiểu biết các kỹ năng, nguyên tắc tham gia giao thông trên đường cao tốc để việc lưu thông được an toàn”, ông Tú đề xuất thêm.

Luật sư Hoàng Văn Hướng, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho rằng, hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật xử lý hành chính trong lĩnh vực này chưa đầy đủ và hoàn thiện, các chế tài chưa đủ mạnh để tác động đến ý thức của người tham gia giao thông.

“Cần sửa lại các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh theo hướng xử phạt sát thực tế hơn. Cùng đó, phải khẩn trương sắp xếp, chấn chỉnh lại đội ngũ những người thực hiện giám sát, tuần tra kiểm soát như CSGT, làm sao phải bảo đảm được về phẩm chất đạo đức, chuyên môn nghiệp vụ và đồng bộ; Tăng cường các trang thiết bị ghi hình, giám sát và các biện pháp khác”, luật sư Hướng đề xuất.

CSGT tuần lưu nhưng không phải lúc nào cũng phát hiện được vi phạm

Trao đổi với PV Báo Giao thông, Thượng tá Trần Minh Thu, Đội trưởng Đội Tuần tra số 7, Phòng 8, Cục CSGT (phụ trách tuyến đường cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ) cho biết, đối với tuyến cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ luôn có lực lượng CSGT tuần tra lưu động trên tuyến. Ngoài ra còn có đơn vị quản lý đường cao tốc thường xuyên đi kiểm tra kịp thời phát hiện, cũng như ghi lại những hình ảnh vi phạm để chuyển cho lực lượng CSGT xử lý theo quy định.

Liên quan đến một số trường hợp vi phạm trên cao tốc nhưng chỉ khi mạng xã hội đưa hình ảnh, dư luận mới biết và lực lượng chức năng mới tiến hành xử phạt, một lãnh đạo Đội Tuần tra số 1, Phòng 8, Cục CSGT (phụ trách tuyến cao tốc Nội Bài - Lào Cai) thông tin: Tuyến cao tốc Nội Bài - Lào Cai dài 262km. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại đơn vị quản lý đường mới lắp camera đoạn đầu tuyến Hà Nội - Lào Cai được khoảng hơn 50km. Hơn nữa, dù CSGT có tuần tra lưu động nhưng không phải lúc nào cũng phát hiện được ngay các vi phạm, bởi trên thực tế chiều dài của đường cao tốc là rất lớn.